Logboek 2014/4 Herfst in Gorcum

Jean Seberg (1938 - 1979)

Dinsdag 21-10-2014

'Baltische Zielen' van Jan Brokken (Atlas Contact, 2010) brengt allerlei namen naar boven, die korter of langer geleden iets voor me betekend hebben: Arvo Pärt, Gidon Kremer, Pēteris Vasks. Van de laatste, een Lets componist, bezit ik al jaren het vioolconcert 'Distant Light' uit 1996, uitgevoerd door Kremer. Vasks schreef het stuk na lezing van het boek waarin Kremer zijn jeugdherinneringen optekende. En dan Romain Gary, een naam die me terugvoert naar het Breda van de jaren '60. Mijn ouders hadden een roman van hem in de kast staan, een Nederlandse vertaling van 'Lady L' uit 1958. Een Zwart Beertje van uitgeverij Bruna, ik zie het zo voor me. Met 'Eenzaam avontuur' van Anna Blaman was het hun enige literaire boek, verder bezaten ze alleen de uitgaven van een destijds populaire boekenclub, die je ook bij de ouders van vriendjes in de kast zag staan. O ja, en een boekje van de journalist Henri Knap met de titel 'Rijdt u ook zo auto?' (1953) Ik vermoed dat de aanschaf van die twee romans iets te maken had met de schandalen die ze, hoewel gering, toen opriepen. 'Lady L' las ik waarschijnlijk in de zomer van 1964 zonder dat ze het wisten. Een aardig boek. Het handelde over een dame van adel die de geschiedenis vertelt van haar grote liefde Armand, een anarchist die aanslagen pleegde op autoritaire monarchen (geloof ik) en die ze tenslotte in haar huis verstopt. In een kast, waarin ze hem opsluit om hem voorgoed bij zich te houden. Aan het slot blijkt dat zijn na jaren gemummificeerde overschot nog altijd in die kast zit. Nadat mijn eigen vader in 1965 gestorven was, heb ik op zeker moment het boek - net als dat van Anna Blaman - mee naar mijn kamer in Utrecht genomen en in mijn eigen boekenkast gezet. Nu vind ik het niet meer; ik vermoed dat het al vroeg verdwenen is, waarschijnlijk in de periode dat ik aan de Oudegracht woonde, de periode die in deel 3 (en 4) van mijn romancyclus voorkomt. Meegenomen door een gast op een van de wilde feesten die ik daar toen placht te geven. Bij mijn verhuizing naar het Betuwe-dorpje Deil in 1979 kwam ik het niet meer tegen. Het is vast nog wel antiquarisch te vinden.

Romain Gary! In de jaren '70 vond men hem maar een bedenkelijke, rechts-reactionaire figuur, die door dik en dun de autoritaire president Charles de Gaulle steunde, zelfs tijdens de revolte van mei 1968. Hij was afkomstig uit de Litouwse hoofdstad Vilnius (1914), een Jood die aan de Duitsers ontsnapte en een Franse oorlogsheld werd. Later trouwde hij met een van de mooiste vrouwen die er ooit waren, de Amerikaanse actrice Jean Seberg. Ze had een etherisch figuurtje en een jongenskopje en bezat een even breekbare als weergaloze schoonheid. Ik zag haar voor het eerst in het eind van de jaren '60 in 'A bout de soufle' (1960) van Jean-Luc Godard, de Franse Nouvelle Vague-cineast van wie we in die jaren alle films wilden zien. Een paar jaar later speelde ze grandioos de rol van een enigmatische patiënte in 'Lilith', een meesterwerk van Robert Rossen met onder andere Warren Beaty. Die film zag ik twee jaar geleden terug en schreef er toen over, lees hier.

In 1963 trouwde ze met de 24 jaar oudere Gary. Het was haar tweede huwelijk. Hij was een onverbeterlijke womanizer, had affaires met onder meer Romy Schneider en tal van anderen. Hij zou verslingerd zijn geweest aan snelle seks en verachtte zichzelf daarom. Ze kregen een zoontje, Diego. Volgens Wikipedia zou hij ergens in Spanje een boekhandel hebben. Een tweede kind, een dochtertje met de naam Nina, stierf twee dagen na haar geboorte. Seberg was toen juist een maand gescheiden van Gary. Het schijnt dat ze nimmer over beide drama's heen is gekomen. Terwijl ze in politiek opzicht sterk radicaliseerde (ze steunde de Black Panthers-beweging met grote sommen geld) en blootstond aan vervolging door de FBI, leed ze onder zware depressies. In augustus 1979 vluchtte ze na een ruzie met haar toenmalige minnaar uit haar Parijse appartement, slechts gehuld in een deken. Ze had een fles slaappillen meegenomen. Tien dagen later vond men haar ontbindende lichaam in Parijs op de achterbank van haar witte Renault. Vijftien maanden later benam ook Gary zich het leven. Men vond een brief van hem, waarin stond dat het niet vanwege Seberg was, maar omdat hij zich 'volledig uitgedrukt had. Want beter kan het niet gezegd worden.'

De bovenstaande, beknopte samenvatting haalde ik niet uit Brokkens' boek, maar vond ik her en der op Internet. Of alles klopt, weet ik niet. Misschien bestaan er biografieën van beiden. (Later: inderdaad bestaat er een biografie, een nogal onthutsend boek vanwege de onthulling van de vele mystificaties die Gary rond zijn leven weefde. Het heet 'Le Cameleon' en werd geschreven door de journaliste Myriam Anissimov (Gallimard, 2006))

Het is vandaag een tamelijk koude, winderige dag. Het KNMI waarschuwt dat vanavond en vannacht de eerste herfststorm langs zal trekken. Soms regent het. Om half elf belt iemand van de lokale eenheid van de Belastingdienst op. Een man zegt dat ik gelijk heb, dat hij de brief van de kamer van Koophandel voor zich heeft liggen, waarin staat dat mijn bedrijfje eind vorig jaar gestaakt werd, en dat hij de aanslagen van de Omzetbelasting zal vernietigen. Opgelost, ik hoef verder niets te doen.

Ans gaat naar haar moeder in Lexmond en ik doe snel boodschappen tussen twee buien door. Althans bijna, op de terugweg verzeil ik in een flinke plensbui. Thuis droog ik me af en trek me terug in mijn leesstoel. Terug naar boven