Logboek 2023/2 Voorjaar en eilanden

Is Jupiter een gemankeerde zon? Verschil in afmeting tussen de aarde en Jupiter. (bron: NASA Brian0918)

Vrijdag 26-05-2023

Eergisteren schreef ik over het feit dat de meeste sterren - 90 tot 70 procent - dubbelsterren of meertallige sterren zijn, maar onze zon is eenzaam. Een singleton. Heeft de zon in de goed 5 miljard jaren van zijn bestaan zijn partnerster verloren? En waardoor dan? Heeft een ontmoeting met een of meer andere sterren ooit die onbekende partner-ster weggeslingerd uit het vlak van het zonnestelsel? Vanmorgen dacht ik dat er een andere verklaring kan zijn en daar speelt de gasplaneet Jupiter een rol in. Jupiter bestaat net als de zon uit op elkaar geperste waterstof (90 procent) en helium (10 procent), maar te weinig om kernfusie op gang te brengen zoals in de zon. Toch straalt de reuzenplaneet zelf ook; door de dicht opeengepakte materie is hij heet, ongeveer 2000 graden en straalt warmtestraling uit, onzichtbaar ultraviolet licht. Is de grote gasreus misschien een mislukte zon, de verloren gewaande partner? Hebben we dus eigenlijk toch een dubbelstelsel? Wie weet? Jupiter is te klein om een bruine dwerg te zijn; dan zou hij minimaal 13 maal zoveel massa moeten hebben. En om kernfusie tot stand te brengen zou hij 75 keer zo groot dienen te zijn. Eigenlijk kun je inderdaad spreken van een gemankeerd dubbelstelsel. Ook hierin wijken we niet af van de meerderheid in het heelal.

Gisteravond zag ik na Nieuwsuur een zeer openhartige documentaire met de anti-apartheidsactivist Klaas de Jonge: 'De Prijs van de Vrijheid' (Marlou van den Berge, BNN/VARA). Onlangs overleed hij, 85 jaar oud aan uitgezaaide prostaatkanker. Begin jaren 80 woonde De Jonge met zijn toenmalige echtgenote Hélène Passtoors en vier kinderen (niet allemaal van hem) in Maputo, Mozambique. Ze namen deel aan het gewapend verzet tegen het apartheidsregime na de moord in 1982 op hun persoonlijke vriendin, de bekende activiste Ruth First. Die herinner ik me nog. De Jonge en Passtoors leverden onder meer het bommenmateriaal voor de zogenaamde Kerkstraatbomaanslag in Pretoria op 19 mei 1983 waarbij 19 doden, waaronder twee daders, en 217 gewonden vielen. De bom was bestemd voor het hoofdkantoor van de Suid-Afrikaanse Lugmag (SALM), maar ging te vroeg af waardoor juist veel burgers slachtoffer werden. Het was een van de dodelijkste aanvallen van het ANC. Passtoors en De Jonge, inmiddels gescheiden, werden in 1985 door de Zuidafrikaanse politie opgepakt maar De Jonge wist na een aantal dagen te ontvluchten naar de Nederlandse ambassade.

     In de documentaire herbeleeft De Jonge al die gebeurtenissen in de exact nagebouwde kamer op die ambassade, inclusief aquarium, schaakbord, typemachine en prikkeldraad voor de ramen. Ik heb geboeid gekeken naar de indringende gesprekken die hij daar voerde met de mensen, wier levens voorgoed zijn veranderd door de bomaanslag waaraan hij meedeed. Dus de weduwe en de dochter van een van de gedode aanslagplegers, zijn bewaker, de agent die bij de aanslag zijn beide benen verloor en zijn kinderen en stiefkinderen. Kinderen die hun vader mistten en hem verweten dat hij altijd centraal stond. Ongemakkelijke, ogenschijnlijk eerlijke en fascinerende gesprekken, waarbij  steeds de vraag aan de orde kwam of het dit allemaal waard was, of De Jonge een terrorist of een vrijheidsstrijder was. Zelf vond De Jonge - met duidelijke aarzeling - dat hij toch dat laatste was.

     Ik vond het een pijnlijke film, die hard aankwam en waarin de waarheid niet zo eenduidige bleek te zijn als we toen dachten. Iedere medaille heeft ernstige keerzijden. Passtoors komt zelf niet voor in de docu; of ze werd gevraagd weet ik niet. Hoewel ik in mijn Angola-jaren zelf diep betrokken was bij de strijd in zuidelijk Afrika (zie deel 3 van mijn romantrilogie) heb ik De Jonge niet gekend. Ik nam begin jaren 80 meer afstand van mijn eigen revolutionaire jaren en koos voor een intensieve loopbaan in de ziekenhuiswereld. Al bleef ik de anti-apartheidsstrijd steunen, ik bewoog me niet meer in die kringen en stortte me op gezin en werk. Eerst in Ziekenhuis Oudenrijn in Utrecht en daarna in Gorcum. Sommige oude vrienden zeiden dat ik rechts was geworden. Vaste lezers van dit blog mogen zelf een oordeel vellen. Ikzelf meende dat het me er vooral om ging om nooit meer afhankelijk te zijn van een ideologie. Of dat altijd lukte is een ander verhaal. Ik heb in elk geval nooit gespuugd in de bron waaruit ik ooit dronk.

Vandaag zonniger en warmer dan gisteren, de aanloop naar een mooie Pinksteren. Vanmiddag staan er grote files in het land van mensen die onderweg zijn naar hun Pinksterbestemming. Werklieden brengen vanmorgen hekken en flexibele buizen die ze op het Eind opslaan. Dat is voor de werkzaamheden die dinsdag na Pinksteren beginnen voor de aanleg van een stroomvoorziening voor de elektrische veerponten, waarmee Riveer wil gaan varen. Daarom willen we dit lange weekeinde al de grote genua, lijnen, touwen en wat dies meer zij in het autootje laden. Dinsdag, als onze boot te water zal gaan, is het misschien moeilijk ze in te laden omdat alle verkeer hier dan verboden is. Naar het begin van dit kwartaal