Logboek 2022/2 Lente en oorlog

Twee zwarte gaten. Links het enorme zwarte gat M87 op een foto van 2019, rechts Sagittarius* (foto's: ESO)

Vrijdag 13-05-2022

Sinds 2019 zat het eraan te komen: de eerste 'foto' van het superzware gat in het centrum van onze Melkweg. Het zwaartekrachtmonster SagittariusA*, waaromheen miljarden sterren door het heelal slingeren, de meeste in de langgestrekte spriraalarmen. Ook ditmaal werden de radio-opnames gemaakt door hetzelfde internationale team als in 2019 onder leiding van Heino Falcke met de Event Horizon Telescope (EHT), die toen de allereerste opnames van een zwart gat maakten. Dat was Messier87 (M87), die nog veel zwaarder is: 3 tot 6 miljard keer onze zon. Ik maakte er toen hier gewag van en die allereerste foto hangt aan de muur van mijn studeerkamer.  'Foto' is eigenlijk niet het goede woord; het gaat om bewerkte radio-opnames in 2017 van straling op radiofrequenties door een netwerk van acht bestaande radiosterrenwachten, verspreid over de hele wereld, die met elkaar verbonden zijn zodat ze één virtuele telescoop vormen ter grootte van de aarde. Vervolgens zet speciale, zeer ingewikkelde software die om in beelden van zichtbaar licht.

     Het is opnieuw een fascinerend beeld. In het midden zit het zwarte gat zelf, vier miljoen keer zwaarder dan onze zon, helemaal zwart omdat je er niks van ziet. Licht kan niet aan de gigantische put van zwaartekracht ontsnappen. De ring eromheen bestaat uit gloeiend gas, dat enorm versneld is door de onweerstaanbare aantrekking. Het ziedende gas cirkelt  in een duivelsdans van slechts enkele minuten om het zwarte gat heen. SagittariusA* bevindt zich op een afstand van 27.000 lichtjaren van de aarde en is circa duizend keer kleiner dan M87. Superzware gaten zijn te vinden in de centra van de meeste sterrenstelsels. 

De situatie in de Donbas is penibel voor beide partijen. Oekraïense troepen hebben met succes een poging van Russische troepen verhinderd om de rivier Siversky Donets over te steken, ten westen van Sjevjerodonetsk. Hierbij verloor Rusland belangrijk militair materiaal, waaronder de ingezette pontonoverbruggingsuitrusting. Volgens Britse media is mogelijk een heel bataljon aan voertuigen verloren gegaan. Rusland probeert een doorbraak te bewerkstelligen in de buurt van de oostelijke steden Izjoem en Sjevjerodonetsk. Daarmee wil het een doorgang creëren in de richting van Slovjansk en Kramatorsk en de Oekraïense troepen omsingelen en isoleren, zegt het Britse ministerie van defensie in zijn dagelijkse update. De Britten merken op dat het oversteken van rivieren in een omgeving waar gevochten wordt zeer riskant is. Dat zou aantonen dat de Russische commandanten onder grote druk staan om vooruitgang te boeken. Volgens het ministerie zijn Russische troepen er niet in geslaagd significante vooruitgang te boeken, hoewel de meeste troepen zich in dit gebied bevinden.

     Oekraïense strijders hebben een modern Russisch logistiek marineschip niet ver van Slangeneiland in de Zwarte Zee in brand gestoken en zwaar beschadigd. Dat meldt een woordvoerder van de regionale militaire administratie van Odessa. De berichtgeving kon niet onafhankelijk worden geverifieerd. Het zou gaan om het ‘gloednieuwe’ schip Vsevolod Bobrov.

     De Oekraïense stad Kremenstjoek, een belangrijk industrieel knooppunt in het midden van het land, werd gisteren getroffen door de zwaarste raketaanval sinds het begin van de Russische invasie. Vooral een olieraffinaderij werd getroffen. Bij Charkov wint Oekraïne steeds meer terrein. De Russen werden zo ver teruggedrongen, dat artilleriebeschietingen op de stad niet langer haalbaar zijn.

De Europese Unie moet tot 2027 195 miljard euro uittrekken om het wegvallen van Russische energiebronnen op te vangen. Dat schrijft de Volkskrant op basis van een concept van het zogenoemde RePowerEU-plan dat de Europese Commissie aanstaande woensdag zal presenteren. Daarnaast moet het Europese energieverbruik in 2030 met 13 procent zijn teruggebracht. In eerdere plannen ging het nog om 9 procent. Het geld voor de plannen komt grotendeels uit de bestaande EU-begroting. Het is een moeizaam proces. Ondanks de westerse sancties zijn de olie-inkomsten van Rusland dit jaar met 50 procent gestegen, meldt Bloomberg op basis van cijfers van de International Energy Agency (IEA) waarin de eerste maanden van 2022 zijn vergeleken met dezelfde periode een jaar eerder. De olieprijs is in die periode verdubbeld, door de aantrekkende economie en internationale onrust en verder kopen Aziatische landen, waaronder China en India, nog onverminderd Russische olie.

We hebben een dag met zon, wolken en een vlagerige zuidwestenwind. In vrijdag-de-dertiende geloven we niet. Na het middaguur hebben we alles in het autootje geladen, ons appartementje afgesloten en het alarm aangezet. We rijden kangs de dochters van Anna en daarna naar Numansdorp. Alles gaat er in omgekeerde volgorde weer uit en over de steiger naar de boot. Inruimen en alles opstarten. Geen problemen. De wind neemt af en we gaan eens lekker in de kuip zitten genieten. Naar het begin van dit kwartaal