Logboek 2024/2 Voorjaar, 2 oorlogen

Woensdag 24-04-2024

De wereld verandert in hoog tempo. De militaire uitgaven waren wereldwijd nog nooit zo hoog als in 2023, meldde de NRC gisteren. Je ziet het aan de jongste cijfers van het Internationale Vredesonderzoeksinstituut Stockholm (SIPRI, onder andere in de tabel hierboven. De totale militaire uitgaven bedroegen vorig jaar 2.443 miljard dollar (2.292 miljard euro). Op jaarbasis betekent dat een stijging van bijna 7 procent. 'De ongekende stijging van de militaire uitgaven is een direct antwoord op de wereldwijde verslechtering van vrede en veiligheid', zegt de Zuid-Afrikaanse SIPRI-onderzoeker Nan Tian tegen de krant. 'Landen geven voorrang aan militaire kracht, maar ze riskeren ook een spiraal van actie en reactie in een steeds instabieler landschap van geopolitiek en veiligheid'.

     Je kunt het betreuren maar zo is de wereld nu eenmaal. Uiteraard is vooral de wapensector er altijd beter van geworden. Na de val van de Sovjet Unie in 1991 ging de wereld enige optimistische decennia in, met een nieuwe unipolaire orde waarin democratie, mensenrechten en humanisme alle kans leken te krijgen. Het 'vredesdivident' heeft niet lang geduurd. Het plaatje hierboven maakt goed duidelijk dat die unipolariteit niet langer geldt. Opnieuw zijn er meerdere grootmachten die om de hegemonie strijden, met de VS en China op kop. Het democratische Westen is intern verdeeld en lijkt - ondanks de nog steeds enorme militaire uitgaven - op zijn retour. Het wordt steeds meer aangevallen door een van de mindere goden, het gefrustreerde Rusland, dat actief probeert de westerse democratieën te verzwakken via politieke beïnvloeding tot en met spionage en digitale sabotage, aldus Huib Modderkolk in De Volkskrant. Ook de groeiende competitie met het autoritaire China speelt ons parten. De wereld is op weg naar c.q. zit midden in een nieuwe systeemcrisis waarin de kaarten opnieuw geschud gaan worden. Je kunt alleen maar hopen dat geen van de partijen naar het kernwapen zal grijpen. Het hele proces wordt steeds sterker beïnvloed - 'opgewarmd' zou je willen zeggen - door de klimaatcrisis waarin we steeds verder wegzakken.

     En Europa? Let wel Binnen en buiten het Westers bondgenootschap is Amerika een supermacht en de EU niet. Die is een waardengemeenschap met een markt en een munt, en een compromissenfabriek. Daarom heeft de VS een machtig leger en Europa niet. Het is vervelend om te zeggen maar als we daar niets aan doen, delven we vroeg of laat het onderspit. Waarom vervelend? Ja, ik was vroeger niet zo'n aanhanger van militaire macht.  Maak het leger leger!, riepen we vroeger. Met spijt - maar dat roep ik niet meer.

Wat bepaald niet helpt is het asociale gedrag van het internationale bedrijfsleven. Joep Dohmen en Tom Kreling kwamen gisteren in de NRC met stuitende voorbeelden daarvan. Daarbij gaat het om het chemieconcern OCI-Nitrogen op het industriecomplex Chemelot in Sittard/Geleen, een bedrijf dat marktleider is in kunstmest en ’s werelds grootste producent van de kunststof melamine, een toxische kunststof die notoir schadelijk is voor mens en dier. De aandeelhouders kwamen dezer dagen bijeen in Hotel Park Centraal in Amsterdam om te stemmen. 'Eerst wordt het kapitaal van het aan de Amsterdamse beurs genoteerde bedrijf formeel met 2,7 miljard euro verhoogd, een minuut later wordt het kapitaal verlaagd met datzelfde bedrag. Zo kan in één klap 2,7 miljard euro worden uitbetaald aan de aandeelhouders. Belastingvrij.' Dat was niet voor het eerst. Het gebeurde al drie keer waardoor in totaal 5 miljard euro belastingvrij werd uitgekeerd en de fiscus - dus u en ik - voor 750 miljoen euro werd benadeeld. Volgens een legale constructie. Meerderheidsaandeelhouder van OCI is de schatrijke Egyptische familie Sawiris.

     Niet alleen OCI doet het zo. Eerder maakten onder meer de bedrijven AkzoNobel, TomTom en Ahold gebruik van deze truc van kapitaalteruggave. Ook de bekende mevrouw van bierbrouwer Heineken betaalt op deze manier geen cent belasting. Zo verzwakken ze de staat die hen en ons moet beschermen tegen de toenemende onzekerheid en het geweld in de wereld. In 2018 wilde het kabinet Rutte 3 iets tegen deze belastingtrucs doen, maar men zette niet door. In een debat op donderdagavond zei demissionair staatssecretaris Van Rij dat hij de Belastingdienst gaat vragen of er meer mensen gebruik maken van de constructie. En dan? Ik vrees dat het ook bij de formatie van een nieuw kabinet blijft liggen, maar wie weet?

We zitten nog altijd in de koudelus. Het weer is erg wisselvallig en guur. Soms veel zon en dan weer felle regen. Het wordt nog niet eens 10 graden. De groepen toeristen die met gidsen over de sluis lopen ( en allemaal op dezelfde plek foto's nemen) worden groter. De riviercruises zijn beter bezet. Vanmorgen was er een internetstoring. Komt gelukkig weinig voor maar ik had de helft van dit blog nog niet opgeslagen. Dus stukje opnieuw schrijven toen de verbinding weer terug was. Internetverbindingen hebben een neiging tot pesterij. Naar het begin van dit kwartaal