Logboek 2019/3 Zomer in Noord-Nederland

In het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Een reis in de tijd.

Maandag 19-08-2019

Over de brug achter ons is een Chinees/Japans restaurant 'De Proeftuin'. Daar aten we gisteravond samen rijsttafel en we dronken er jasmijnthee bij. Bier en wijn smaken niet bij Aziatisch eten, vinden we. Overigens kregen we zoveel lekkers op tafel, dat we de rest meekregen om er vanavond nog van te eten.

Vandaag een zonnige maar winderige dag. Bf 5. Mijn oudste zoon Rommert gebeld om hem te feliciteren met zijn 32e verjaardag. Hij en Loïs gaan morgen op vakantie naar de Vogezen. Daarna lopen we naar het Zuiderzeemuseum (foto hierboven). Daar moet je eens in je leven geweest zijn. In mijn geval was het in de jaren 90, nog met mijn gezin toen we ook hier in de haven lagen. Anna is er nooit geweest maar ze raakt er gaandeweg heel enthousiast over. Dan gaat het vooral om het buitenmuseum, het antieke Zuiderzeedorpje dat naast de Compagnieshaven is herbouwd, samengesteld uit huisjes en gebouwen die men van her en der in Nederland bij elkaar bracht. Een reis in de tijd. Het is de wereld zoals je hem voor het eerst  leerde kennen.

     Wat me opviel was de kleine tentoonstelling van gapers in de apotheek, de koppen met uitgestoken tong die vroeger boven de ingang van apotheken bevestigd waren. Anna zegt dat er destijds ook een boven een drogist in de Gorcumse Hoogstraat zat. De gewoonte ontstond in de 17e eeuw en anders dan de term 'gaper' aangeeft, gaat het om de kop van iemand die zijn tong uitsteekt om er een pil op gelegd te krijgen. Anderen beweren dat de apotheker de tong inspecteerde om te zien welke ziekte de patiënt had. Ik herinner me de gapers ook nog uit mijn jeugd. Merkwaardig dat ze vrijwel geheel weer verdwenen zijn uit het straatbeeld. Hoewel: in Gorcum heb je in de Molenstraat een smartshop 'genaamd 'De Vrolijke Gaper', die zo'n kop als beeldmerk voert. Meestal waren het vroeger koppen met tulbanden, hoofden van Arabieren (Moren) misschien omdat veel ingrediënten uit de Oriënt kwamen. In het museumpje zie je ook andere soorten, zoals koppen van zonderlingen, narren, zieken en gezagsdragers, allemaal met uitgestoken tong. Er is ook een kop van een gapende Faust. Speciaal in de collectie vind ik de kop van de Italiaanse schrijver/dichter Dante Alighieri (foto hier). Waar die ooit boven een apotheek hing (en waarom) staat er helaas niet bij. Misschien omdat hij lid was van het gilde van dokters en apothekers, veronderstelt een bordje.

     Ja, en dan het hûske, het buitentoilet dat ik achter één van de woninkjes ontdekte (foto hier). Ik ben nog van de generatie die er thuis een had, in de jaren 50 in Leeuwarden aan de Tijnjedijk, zonder stortbak of doorspoelen, met aan een spijker in de wand een bundel vierkant geknipt krantenpapier om je af te vegen, bij vorst en regen, hetgeen een ontspannen stoelgang niet bevorderde. Onder de bak met het ronde deksel stond een ton, die eens in de week werd opgehaald door de tonneurs met paard en wagen. Als je niet zorgde dat je thuis was, sloegen ze je over.

     Ach, en dan natuurlijk ook de school, met echte schoolbanken met gaatjes voor je inktpotje en de mooie schoolplaten aan de muur, een globe, een kaart van een vroeger Nederland en een groot telraam. Ik pas nog net in de bank (foto hier). Het is een voorgoed verdwenen wereld; niet te geloven dat ik die nog gekend heb. Dat gevoel van herkenning en nostalgie krijg je trouwens overal in het Zuiderzeemuseum. Niet onaangenaam maar ook een beetje verontrustend te bedenken hoe volledig de wereld in ongeveer 70 jaar veranderde. 

's Middags lezen we in de kuip. Morgen willen we naar Amsterdam varen. Terug naar boven