Logboek 2017/4 Herfst in Gorcum
Gorinchem (74)
Maandag 13-11-2017
Het heelal is immens en waarschijnlijk oneindig. 'Le silence éternel de ces espaces infinis m'effraie', schreef Blaise Pascal in zijn Pensées (1669), 'de eeuwige stilte van deze oneindige ruimten jaagt me angst aan'. De prachtige afbeelding hierboven toont er maar een heel klein stukje van. In het midden zie je ons Melkwegstelsel (in rood). In dwarsdoorsnede meet het minstens 200.000 lichtjaren. Het bevat misschien wel 400 miljard sterren. In de kern schuilt een gigantisch superzwaar gat, Sagittarius A*. De Melkweg worct omgeven door een soort bolvormige 'halo' van een groot aantal bolvormige sterrenhopen, die ieder circa 100.000 sterren tellen. Men noemt ze dwergsterrenstelsels, als het ware een zwerm van begeleiders die ooit door de zwaartekracht van onze Melkweg werden ingevangen. De 'halo' is niet alleen in het vlak van de spiraalarmen van de Melkweg, maar ook boven en beneden daarvan. Dat kun je op de afbeelding goed zien. De Grote en Kleine Magelhaense Wolken horen erbij; je ziet ze op links naast de Melkweg op de afbeelding. Tot dusver zijn er 19 ontdekt; in 2015 vond men er in één klap 9 tegelijk. In april 2016 vond men er nog één, de Crater 2 Dwarf. Met een diameter van 7000 lichtjaren niet eens zo'n kleintje; astronomen noemden hem 'een zwakke reus'. Buiten die stelsels bewegen er op grotere afstanden nog honderden andere bolvormige stelsels en losse sterren rond ons stelsel. Ze zijn over het algemeen erg oud: circa 13 miljard jaar (de ouderdom van het universum is 13,8 miljard jaar). Ergens in de verre toekomst zullen alle dwergstelsels zich mengen met en opgaan in onze enorme Melkweg.
Alle tot dusver waargenomen sterrenstelsels bevatten ruim onvoldoende materie om de Melkweg zijn stabiliteit te geven. Daarom neemt men aan dat de halo ook tien maal zoveel donkere materie bevat; een tot dusver onverklaarde en niet waargenomen vorm van materie, die de rest van de zwaartekracht levert om de Melkweg stabiel te maken.
Onze kosmische buur is het Andromedastelsel, eveneens een spitaalstelsel zoals het onze, maar groter en met een geringere dichtheid. Het wordt ook wel M31 genoemd. Je ziet het rechts op de afbeelding. Onder gunstige omstandigheden kun je het met het blote oog zien. Ook dit stelsel is omgeven door een halo van dwergstelsels. Andromeda en de Melkweg bewegen naar elkaar toe. Astronomen hebben in 2012 uitgerkend dat beide spiraalstelsel over 4 miljard jaar in botsing zullen komen. Een botsing die weinig echte impacts zullen hebben, maar die her en der wel sterren als onze zon kunnen wegslingeren. Dat zien we tegen die tijd nog wel.
Andromeda, de Melkweg en alle bolvormioge sterrenhopen en dwergen eromheen heten samen de Lokale Groep met ongeveer 40 stelsel en een diameter van 10 miljoen lichtjaar. daar zijn we dus een klein hoekje van. Het zichtbare universum meet minstens 40 miljard lichtjaren; de omvang van het totale heelal is niet bekend. het licht van stelsels op 50 miljard lichtjaren en verder heeft ons nog niet kunnen bereiken. Bovendien dijt het heelal sinds 7 miljard jaar ook nog uit met snelheden groter dan die van licht, door de negatieve waarde van de geheimzinnige donkere energie. Mogelijk is het oneindig. Net als bij Pascal jaagt me dat besef angst aan. Tegelijk krijg ik de neiging me nergens meer over op te winden.
Een zonnige herfstdag. Boodschappen, sporten, naar de tandarts voor de 2-jaarlijkse contrôle. Een kleine oude vulling in een bovenvoortand zit wat los. Daar moet ik een keer voor terugkomen, plus voor tandsteenverwijdering. Anna past vanmiddag op Lina-Mae terwijl Tessa met Vajèn naar zwemles gaat. Morgen ga ik naar het Nationaal Archief in Den Haag voor het onderzoek in de dossiers van de Bijzondere Rechtspleging na WO II naar mijn grootvader van moederszijde. Ik neem een blanco schrift, potloden en een puntenslijper mee, want je mag niks kopieëren en een balpen mag ook niet. Overschrijven mag wel. De reden? De privacy van nog levende nakomelingen. Daarna uit eten met de uitgever van mijn romancyclus. De afrekening van de royalties. Ik verwacht niet schatrijk terug te keren. Het dagelijks verslag op deze plaats zal wel verlaat zijn. Terug naar boven