Logboek 2014/4 Herfst in Gorcum
Gorinchem (25)
Vrijdag 31-10-2014
Gisteren brachten het SCP (Sociaal en Cultureel Planbureau) en de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) een rapport uit met de titel 'Gescheiden Werelden?'. Ik vind het rapport bepaald verontrustend. De opmerkelijke waarschuwing luidt dat er in ons land een tweedeling dreigt tussen hoogopgeleide en laaggeschoolde bevolkingsgroepen. Het rapport is hier down te loaden. Beide groepen zouden de omgang met elkaar mijden. Volgens het onderzoek denken hoog- en laagopgeleiden heel anders over politieke onderwerpen zoals migranten en Europa. Maar die polarisatie gaat nog niet zo ver als in de VS. De groeiende groep hoogopgeleiden denkt positief over gobalisering, de EU en migranten; de laagopgeleiden wantrouwen de politiek, de globalisering, de EU, de vreemdelingen en eigenlijk alles buiten hun eigen kringen. De leden van de eerste groep (ongeveer 30% van de bevolking) lezen vooral de NRC en De Volkskrant en kijken naar Nieuwsuur. Ze zien op de mensen in de laatste groep neer, ze hebben een groot netwerk en gaan voornamelijk om met mensen uit de eigen groep; de onderzoekers spreken zelfs van 'sociale sluiting.' De laagopgeleiden hebben hun contacten vrijwel uitsluitend in eigen familie en buurt, ze lezen De Telegraaf of het AD en kijken naar de commerciële TV-stations. Conflictdenken overheerst in die kringen, waarmee ze hun sociale onzekerheid trachten te reduceren.
De onderzoekers zien een ‘open’ en ‘vertrouwende houding’ bij zo’n 22 procent van de bevolking en een ‘gesloten’ en ‘zeer wantrouwende houding’ bij 17 procent. Zie hieronder een schema uit de studie.
Afbeelding uit rapport 'Gescheiden werelden?', SCP/WRR, 2014. De sociaal-culturele tweedeling is hier samengevat als die tussen universalisten en particularisten. De studie beperkt zich overigens tot autochtone Nederlanders. |
Ik heb twee vragen. Is dit nieuw of was het al tientallen jaren zo? Voor mijn gevoel is die tweedeling er altijd al geweest, soms meer en soms minder scherp. Maar misschien is het waar dat hij op sociaal- en politiek-cultureel vlak toeneemt. In de politiek valt de tweedeling ongeveer samen met de meer kosmopolitische partijen (PvdA, VVD, CDA, D66 en Groen Links) enerzijds en de populistische partijen (PVV, SP en vroeger LPF en TON) Zonder twijfel leverden economische crisis en toegenomen immigratie er een grote bijdrage aan. En: is het erg? Er zijn uiteraard grenzen aan wat een samenleving verdragen kan, voordat desintegratie optreedt. |
Volgens sommigen is het al zo ver. De onderzoekers noemen het in elk geval 'riskant'. Volgens mij hangt dat af van de middengroepen, die gematigder standpunten innemen of geen interesse hebben. Als die gaan schuiven, bijvoorbeeld als gevolg van toename van crisis, armoede en werkeloosheid, dan gaat het mis. Dan dreigt een onhanteerbare polarisatie met bijvoorbeeld een enorme electorale landslide, gepaard met veel geweld en maatschappelijke ontwrichting. Het feit dat de PVV als grootste partij van Nederland uit de laatste peilingen komt, is omineus voor een dergelijke dreiging. Ik acht die partij niet in staat verantwoorde beslissingen te nemen. De PVV schuift verder op naar links. Wilders c.s. zullen, misschien samen met de SP als andere extreme stroming, de desintegratie alleen maar vergergeren. Het is dus vitaal dat de verstandige (kosmopolistische) partijen zich inspannen om de economie te doen groeien, zodat de werkeloosheid afneemt, terwijl tegelijk de nationale schuldenpositie verbetert en de Europese Unie verder integreert. Anders volgt een tweede Weimar.
Een dergelijke landslide kan zich al over twee jaar bij de presidentsverkiezingen in de VS voordoen. Je ziet nu al dat de Republikeinen de angst bij het publiek voor ebola uitbuiten en kiezen voor een isolationistische koers. Een ander voorbeeld is België, waar de desintegratie van de staat al een eind onderweg is, nu de Vlaamse nationalisten in de federale regering zijn opgenomen. Of Frankrijk en Italië, landen waar de regeringen er niet in slagen de vereiste hervormingsmaatregelen te treffen en evenmin om de economie te stimuleren. Is de desintegratie van de EU aanstaande?
Mooie, warme herfstdag, alsof erniets aan de hand is. De Gorcumse kermis is begonnen onder ongekend fraaie weersomstandigheden. Ans naar haar moeder in Lexmond, daarna samen boodschappen bij de Jumbo op Oost. Terug naar boven